Niewątpliwie każdy adwokat w swojej pracy spotkał się z pytaniem – czy mogę odwołać darowiznę?
Najczęściej powodem, który kieruje darczyńcą, aby odwołać darowiznę jest rozwód dziecka, w przypadku gdy darowizna np. nieruchomości została dokonana na rzecz obojga małżonków.
Zgodnie z art. 898 kodeksu pracy darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
W kodeksie cywilnym nie znajdziemy definicji „rażącej niewdzięczności”.
W orzecznictwie sądowym wskazuje się na bardzo różne przejawy zachowania obdarowanego, które kwalifikowane są jako rażąca niewdzięczność. Najczęściej jest to fakt popełnienia przestępstwa przeciwko darczyńcy lub jego bliskim, pozostawienia darczyńcy bez koniecznej pomocy, pomimo istnienia zobowiązania do alimentacji, przypisywanie darczyńcy wobec osób trzecich postępowania godzącego w jego dobre imię (tzw. obmawianie), podstępne nadużycie jego zaufania do obdarowanego.
Z drugiej strony Sąd Najwyższy uznał, iż zawiedzione oczekiwania darczyńcy co do należytego zajmowania się przez obdarowanego przedmiotem darowizny nie mogą uzasadniać odwołania darowizny.
Niewdzięczność może być okazana przez zachowanie, które może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu.
W świetle art. 898 KC uzasadnieniem dla odwołania wykonanej darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego okazana tylko względem darczyńcy. Stanowisko to należy uznać za utrwalone w orzecznictwie. Uznano, że czyny skierowane w stosunku do osób trzecich względem darczyńcy nie mogą uzasadniać odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności nawet wtedy, gdy osoby te są członkami rodziny darczyńcy, a skierowane wobec nich zachowania obdarowanego były przykre dla darczyńcy.
I tak nie może być uznana za przejaw rażącej niewdzięczności zdrada małżeńska dokonana przez obdarowanego względem córki darczyńców (wyrok Sądu Najwyższego z 11.3.2003 r.)
Nie uznaje się też za przejaw „rażącej” niewdzięczności zachowań mieszczących się w „granicach zwykłych konfliktów życia codziennego„, a nawet istnienie „silnego rodzinnego sporu„. Przykładowo w granicach takich „zwykłych konfliktów” mieści się używanie przez obdarowanego wulgaryzmów, zwłaszcza jeśli obdarowany używa ich w każdej sytuacji.
Skutkiem odwołania darowizny jest obowiązek zwrotu jej przedmiotu na rzecz darczyńcy.
Oczywiście każdy przypadek jest inny i do każdej sytuacji należy podejść indywidualnie. Zawsze musimy ustalić, czy mamy do czynienia z tylko niewdzięcznością, czy też jest to już rażącą niewdzięczność.
