W związku z dużym zainteresowaniem problematyką wliczania pracy na gospodarstwie rolnym do stażu pracy dziś przedstawię, jak należy rozumieć pojęcie „gospodarstwa rolnego”.
Przypomnę:
Kwestię wliczenia okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy reguluje ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310).
Art. 1 ustawy określa trzy rodzaje pracy w gospodarstwie rolnym, która daje prawo jej wliczenia do stażu pracy. Są to:
1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
Przepisy ustawy nie definiują tego, jak należy pojmować kategorię „gospodarstwa rolnego”. Ustawodawca nie zawarł w treści ustawy żadnej definicji tego pojęcia.
Po raz pierwszy sens wyrażenia „gospodarstwo rolne” przybliżony został w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 roku w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych, wydany na podstawie upoważnienia zawartego w Kodeksie cywilnym. Definicja ta wprowadzała początkowo minimalną normę obszarową 0,2 ha zwiększoną pod koniec obowiązywania rozporządzenia do 1 ha. Podobne zresztą rozwiązanie przyjęto również w art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, przyjmując 0,5 ha za najmniejsza powierzchnię gospodarstwa rolnego.
Wspomniane rozporządzenie zostało uchylone, a art. 553 Kodeksu Cywilnego nie wprowadza norm obszarowych. W świetle bowiem art. 553 Kodeksu cywilnego, za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Z kolei wedle art. 461 K.c. grunty rolne to nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Brak zatem przesłanki minimum powierzchniowego.
Ograniczenie pojęcia gospodarstwa rolnego do minimum powierzchniowego byłoby sprzeczne z sensem ustawy i mogłoby się okazać krzywdzące.
Dlatego Sąd Najwyższy przesądził, że gospodarstwem rolnym w rozumieniu ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych do pracowniczego stażu pracy są grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (art. 553 k.c.) (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 lutego 1998 r. I PKN 511/97).
