Prawo spadkowe zapewnia członkom najbliższej rodziny spadkodawcy, zaliczonym do kręgu uprawnionych do zachowku, uzyskanie określonej korzyści ze spadku, niezależnie od woli spadkodawcy tj. choćby spadkodawca pozbawił ich tej korzyści przez rozrządzenia testamentowe lub dokonane darowizny.

Zgodnie z art. 991 § 1 kodeksu cywilnego uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Uprawnionym do zachowku należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

Jeśli spadkodawca za życia porozdawał wszystko i majątek spadkowy jest zerowy lub ujemny (pozostały tylko długi), to  może się okazać, że mimo  tego powstanie konieczność wypłaty zachowku.

Przy określeniu wartości spadku dolicza się do niej, w celu ustalenia substratu spadku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były uczynione na rzecz spadkobierców uprawnionych do zachowku, czy też innych osób. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku:

– drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych,

– darowizn dokonanych na rzecz osób nie będących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku przed więcej niż 10 lat licząc od chwili śmierci spadkodawcy.

Co to oznacza?

Osoby obdarowane muszą liczyć się z koniecznością zapłaty na rzecz uprawnionych należnego im zachowku.

Uprawniony należny mu zachowek może otrzymać przede wszystkim w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Gdy to nie nastąpi przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Odpowiedzialność spadkobiercy obowiązanego do zapłaty zachowku, który sam jest uprawniony do zachowku, ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Wówczas jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

Odsyłam również do mojego wpisu o zachowku z dnia 24 czerwca 2016 r. „Co to jest zachowek ?”.