Ostatnio pisałam o sytuacji kiedy pracownik, mimo świadczenia pracy, nie otrzyma wynagrodzenia. Istnieją także sytuacje odwrotne, kiedy bez świadczenia pracy, pracownik otrzymuje wynagrodzenie.
Jedną z takich sytuacji, w których przepisy prawa pracy przewidują wypłatę wynagrodzenia pomimo niewykonywania pracy jest przestój. Obowiązek wypłaty wynagrodzenia wynika z założenia, iż to pracodawca ponosi ryzyko związane z procesem pracy.
Przestój może powstać zarówno z winy pracodawcy, jak i z winy pracownika lub być spowodowany przyczynami niezależnymi od obu stron.
Pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas, w którym był gotowy do wykonywania pracy, ale nie mógł jej wykonywać z przyczyn leżących po stronie pracodawcy:
Art. 81 Kodeksu Pracy:
§ 1. Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
§ 2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, przysługuje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego przestoju. Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, wynagrodzenie nie przysługuje.
§ 3. Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę, nie niższe jednak od wynagrodzenia ustalonego zgodnie z § 1. Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, przysługuje wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.
§ 4. Wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi przysługuje pracownikowi zatrudnionemu przy pracach uzależnionych od tych warunków, jeżeli przepisy prawa pracy tak stanowią. W razie powierzenia pracownikowi na czas takiego przestoju innej pracy, przysługuje mu wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę, chyba że przepisy prawa pracy przewidują stosowanie zasad określonych w § 3.
Jak wynika z przepisu obowiązek wypłaty pracownikowi wynagrodzenia za przestój powstaje, jeśli:
– przyczyna, która uniemożliwia wykonywania pracy leży po stronie pracodawcy,
– pracownik jest gotowy do wykonywania pracy (pozostaje w dyspozycji pracodawcy),
– pracownik nie ponosi winy za powstanie przestoju.
Pracownik ma prawo do wynagrodzenia tylko, jeśli przeszkoda w wykonywaniu pracy leży po stronie pracodawcy. Przyczyna przestoju może być różna np. awaria maszyn, samochodu, sprzętu komputerowego, brak lub nieterminowa dostawa towarów, surowców potrzebnych do produkcji, przerwa w dostawie prądu. Dla obowiązku wypłaty wynagrodzenia nie ma znaczenia czy pracodawcy ponosi winę w powstaniu przestoju.
Pozostawanie do dyspozycji pracodawcy jest przejawem faktycznej gotowości do pracy. Oznacza to stan, w którym pracownik może niezwłocznie na wezwanie pracodawcy podjąć pracę. Pozostający do dyspozycji oczekuje na możliwość podjęcia pracy na terenie zakładu pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę. Przy czym gotowość do świadczenia pracy nie oznacza, że pracownik musi przychodzić do zakładu pracy przez wszystkie dni robocze.
Podjęcie zatrudnienia u innego pracodawcy nie wyłącza prawa do wynagrodzenia, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania. Ponadto wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy nie jest ograniczone czasowo i przysługuje za cały okres gotowości do jej wykonywania.
Pracownik nie może ponosić winy za powstanie przeszkody uniemożliwiającej wykonywanie pracy. Jeśli pracownik ponosi winę za powstanie przestoju pracodawca wypłaci mu tylko wynagrodzenie za pracę powierzoną i rzeczywiście wykonaną.
Jeśli pracownik nie może wykonywać pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, można mu powierzyć wykonywanie innej pracy. Powierzona praca musi mieć jednak charakter „odpowiedni”. Przez pracę odpowiednią należy rozumieć pracę odpowiadającą kwalifikacjom pracownika lub zbliżoną do jego kwalifikacji, którą pracownik zdolny jest wykonywać.
Za czas przestoju przysługuje pracownikowi wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego w stawce godzinowej lub miesięcznej. Jeśli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony – pracownikowi przysługuje 60% wynagrodzenia. Jednak wynagrodzenie za czas przestoju nie może być niższe od minimalnego miesięcznego wynagrodzenia.
