Praca w gospodarstwie rolnym, pod pewnymi warunkami, może zostać zaliczona do stażu pracy, o czym pisałam już wielokrotnie.

Również praca w gospodarstwie rolnym może mieć istotne znaczenie przy ubieganiu się o emeryturę, rentę czy świadczenie przedemerytalne. Wówczas nie sięgamy do ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, ale do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a dokładnie do art. 10 tejże ustawy.

Art. 10

1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

2. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

3. Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Artykuł wskazuje na okresy, które należy traktować jak składkowe i uwzględniać zarówno przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty, jak i wysokości tych świadczeń. Jednak zaliczenie ich następuje w sytuacji szczególnej, a mianowicie gdy okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5–7 , są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury lub renty.

W art. 10 wskazano na trzy okresy, które można traktować jak okresy składkowe przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy oraz przy obliczaniu wysokości emerytury:

1) są to okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16. roku życia,

3) przypadające przed 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia.

Najczęstszym przypadkiem jest zaliczanie okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia przypadające przed 1 stycznia 1983 r. Jednak nie każda praca w gospodarstwie rolnym podlega zaliczeniu.

Sąd Najwyższy wskazał, że doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego. Zauważył bowiem, że wprawdzie stosowne przepisy nie wymagają, żeby praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia stanowiła jedyne lub główne źródło utrzymania, nie może być jednak kwestii, że do stażu emerytalnego uwzględnia się okresy jakiejkolwiek pracy, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą.

Nauka w szkole średniej, w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania, odbywana w systemie dziennym może uniemożliwiać podjęcie stałej pracy w gospodarstwie rolnym w rozmiarze pozwalającym na zaliczenie tej pracy do okresu zatrudnienia.

Chcę jednak zaznaczyć, że każdy stan faktyczny wymagać będzie odrębnego rozważenia np. w sytuacji gdy czas dojazdu do szkoły zajmuje ok. 20-30 minut, to uczeń mógł, nie zaniedbując nauki, wykonywać na tyle znaczącą część obowiązków związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, że jego pracy nie można uznać za dorywczą, czy też doraźną pomoc świadczoną zwyczajowo przez dzieci zamieszkujące na terenach wiejskich.

W swojej praktyce prowadziłam sprawy, gdzie Sąd zaliczał pracę w gospodarstwie rolnym, mimo pobierania nauki w szkole średniej. Należy pamiętać, że Odwołujący może udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi fakt i okres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu przez niego 16. roku życia, a do sądu należy ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony.