Kwestie podziału nieruchomości władnącej bądź obciążonej służebnością gruntową, a więc i służebnością drogi koniecznej reguluje art. 290 Kodeksu Cywilnego:
§ 1. W razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział; jednakże gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych.
§ 2. W razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności.
§ 3. Jeżeli wskutek podziału nieruchomości władnącej albo nieruchomości obciążonej sposób wykonywania służebności wymaga zmiany, sposób ten w braku porozumienia stron będzie ustalony przez sąd.
Co to oznacza?
Jeżeli podzielimy nieruchomość władnąca na np. trzy działki to właściciel każdej z nowopowstałych działek będzie uprawniony do korzystania ze służebności drogi koniecznej. Oczywiście służebność będzie podlegała ujawnieniu w każdej księdze wieczystej założonej dla nowych działek.
„Po podziale nieruchomości władnącej, a następnie scaleniu wydzielonej w ten sposób części z inną nieruchomością, nie mającą statusu nieruchomości władnącej, służebność gruntowa rozciąga się na całą powstałą w ten sposób nieruchomość” (uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 stycznia 2022 r. III CZP 14/22). Służebność gruntowa rozciąga się na całą powstałą w wyniku scalenia nieruchomość.
Jeżeli jednak służebność drogi koniecznej nie jest potrzebna dla niektórych działek właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jego nieruchomości od służebności względem pozostałych działek.
Podobnie wygląda sytuacja w przypadku podziału nieruchomości obciążonej, czyli służebność drogi koniecznej obciąża każdą z nowopowstałych działek. Służebność ta podlega ujawnieniu w księgach wieczystych założonych dla tych nieruchomości.
Jeżeli jednak szlak drogi koniecznej będzie przebiegał tylko przez jedną bądź dwie działki, to właściciele pozostałych działek mogą żądać zniesienia służebności.
