Często właściciel nieruchomości decyduje się wyzbyć swojej własności w celu zapewnienia sobie dożywotniej opieki.
Zgodnie z art. 908 kodeksu cywilnego:
Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Umowa dożywocia nie jest umową nieodpłatną, jak darowizna. Nabywca nieruchomości nie otrzymuje majątku za darmo. Ma obowiązek zapewnić zbywcy-dożywotnikowi opiekę i utrzymanie.
Niestety niejednokrotnie nabywca nieruchomości nie czuje się zobowiązany do wykonywania przyjętych w umowie obowiązków wobec dożywotnika.
Przytoczę treść art. 913 k.c.
§ 1. Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
§ 2. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
W § 1 mamy przedstawione warunki zamiany dożywocia na rentę.
Natomiast § 2 wprowadza możliwość rozwiązania umowy dożywocia, co oznacza, że nieruchomość wraca do dożywotnika. Przy czym o rozwiązanie umowy dożywocia może wystąpić do sądu zarówno dożywotnik będący zbywcą nieruchomości, jak i osoba zobowiązana do spełniania świadczeń z umowy dożywocia.
Aby wystąpić o rozwiązanie umowy dożywocia muszą zaistnieć “wypadki wyjątkowe”. Kodeks cywilny nie wyjaśnia, kiedy mamy do czynienia z takimi sytuacjami.
Liczne przykłady wyjątkowych wypadków znajdziemy w orzecznictwie sądowym:
– krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie zobowiązanego, ale już nie samo negatywne nastawienie dożywotnika do zobowiązanego,
– umowa dożywocia nie jest wykonywana i nie może być wykonywana w przyszłości,
– częste i intensywne awantury między stronami umowy dożywocia, w tym zwłaszcza awantury połączone z naruszeniem nietykalności cielesnej stron, przez usuwanie przemocą dożywotnika z domu, niszczenie jego rzeczy, permanentne poniżanie jego godności osobistej lub także przez całkowite nie wywiązywanie się z obowiązków wobec dożywotnika,
– zobowiązany z umowy dożywocia porzuca nieruchomość bez zamiaru powrotu, pozostawiając dożywotników bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa.
Jeżeli jednak nieporozumienia prowokowane są wyłącznie przez dożywotnika, to wówczas nie stanowią wystarczającej podstawy do uwzględnienia powództwa o rozwiązanie umowy dożywocia. Sprawy o rozwiązanie umowy dożywocia są trudne i długotrwałe, więc lepiej dobrze przemyśleć komu przekazuje się swój majątek.
